Vejatz lo contengut

Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/abriu de 2013

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Març de 2013 Mai de 2013
Acorchi [+]
WP:LS

Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.

Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.

  • Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
  • Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.

Calendièr per abriu de 2013

Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes d'abriu de 2013 :

1èr d'abril de 2013 veire/modificar

Lo gascon qu'ei ua varietat de l'occitan parlada au sud e a l'oèst de Garona, en Gasconha e Bearn. Ua varietat de gascon, l'aranés, qu'ei lenga cooficiau en Catalonha. L'aranés qu'ei oficiaument designat com ua varietat locau d'occitan.

2 d'abril de 2013 veire/modificar

Lo tractat de Versalhas foguèt lo tractat de patz entre leis Aligats venceires de la Primièra Guèrra Mondiala e leis Alemands. Foguèt signat lo 28 de junh de 1919, cinc ans après l'assassinat de l'archiduc eiretier d'Àustria-Ongria a Sarajevo. Element principau de la patz après la guèrra, fixèt lei frontieras novèlas e deviá crear un òrdre novèu per lei relacions entre leis estats. Pasmens, lo tractat negligián leis aspècts financiers de la patz e lo traçat novèu dei frontieras foguèt la fònt de conflictes novèus dins leis annadas 1920.

3 d'abril de 2013 veire/modificar

Michelangelo Merisi da Caravaggio, dich Caravaggio, nascut a Milan lo 28 de setembre de 1571, mòrt a Porto Ercole lo 18 de julhet de 1610, foguèt un pintre italian. Actiu a Roma, Nàpols, Malta e en Sicília entre 1593 e 1610, es considerat coma lo premier grand representant de l'escòla barròca e un dei pintres pus celèbres dau Mond.

4 d'abril de 2013 veire/modificar

La dinastia Han foguèt una dinastia chinesa que reinèt entre 206 avC a 220. Remplacèt la dinastia Qin après una revòuta e lo Periòde dei Tres Reiaumes li succediguèt. Es formada per 28 emperaires que son devesits entre la dinastia dei Hans occidentaus e aquela dei Hans orientaus.

5 d'abril de 2013 veire/modificar

Lo nombre pi, notat amb la letra grèga dau meteis nom π, es una constanta matematica que sa valor es lo repòrt entre la circonferéncia d’un cercle quin que siá e son diamètre, en geometria euclidiana; es tanben la valor dau repòrt entre la superfícia d'un cercle e lo carrat de son rai.

6 d'abril de 2013 veire/modificar

Un glacièr (var. glacèir, glacèr, glacier) es una massa gròssa de glaç mai o mens espandida que se forma a la superfícia de la Tèrra per compactacion e cristallizacion de la nèu.

7 d'abril de 2013 veire/modificar

Immanuel Kant es un filosòf alemand, fondador de l’« idealisme transcendental ». Nascut lo 22 d'abril de 1724 a Königsberg, capitala de la Prússia Orientala, ont moriguèt lo 12 de febrièr de 1804. Un dels grands pensadors de las Luses, Kant continua d'exercir, uèi encara, una fòrça influéncia, tan dins la filosofia analitica, puslèu anglosaxona, que dins la filosofia continentala. Son òbra, fòrça granda e divèrsa dins sos interès, mas centrada a l'entorn de tres Criticas, la Critica de la rason pura, la Critica de la rason practica e la Critica de la facultat de jutjar, faguèt atal l'objècte d'apropriament e d'interpretacions successivas e divergentas.

8 d'abril de 2013 veire/modificar

Uruguai (oficialament, Republica Orientala d'Uruguai) es un país d'America del Sud, qu'es confrontat al nòrd per Brasil e a l'oèst per Argentina. Al sud es bordat per lo Riu de la Plata e a l'èst costejat per l'Ocean Atlantic. La siá capitala es Montevideo.

9 d'abril de 2013 veire/modificar

La Casa Milà, escaissada la Pedrera, es un edifici modernista que se trapa sul Passeig de Gràcia de Barcelona, a l'esquina de la carrièra de Provença. Foguèt la darrièra òbra civil dessenhada per Antoni Gaudí e foguèt bastida entre 1906 e 1910.

10 d'abril de 2013 veire/modificar

La nòrma de l'Escòla dau Pò (normo de l'Escolo dóu Po) es una nòrma lingüistica que fixa la lenga occitana dins sa varietat cisalpenca, çò es: la varietat de vivaroalpenc de las Valadas Occitanas (estat italian).

11 d'abril de 2013 veire/modificar

En geometria euclidiana, un triangle es une figura plana, formada de tres punts nomenat vertèxes, pels tres segments que los ligan, nomenat costats, terminant un domeni del plan nomenat interior.

Quand los vertèxes son distinctes dos a dos, dins cada vertèx los costats delimitant un angle interior, que lo nom de « triangle ».

12 d'abril de 2013 veire/modificar

El Niño es un fenomèn meteorologic de l'Ocean Pacific, conegut dins lo monde scientific jol nom de ENSO (El Niño-Southern Oscillation - El Niño Oscillacion del Sud). Provòca de damatges d'escala mondiala, afectant l'America del Sud, Indonesia e Austràlia. Es un fenomèn atestat dempuèi mai de quaranta mila ans d'istòria climatica.

13 d'abril de 2013 veire/modificar

La Republica de Venècia dicha la Serenissima èra un Estat constituit pauc a pauc a l'Edat Mejana a l'entorn de la ciutat de Venècia, e que se desvelopèt amb l'annexion de territòris divèrs e d'establiments comercials le long de las còstas de la Mar Adriatica, en Mediterranèa orientala e en Itàlia del nòrd, fins a venir una de las principalas poténcias economicas europèas. Venècia tenguèt alara una plaça de primièras pels escambis economics entre l'Occident e l'Orient mediterranèu, bizantin o musulman.

14 d'abril de 2013 veire/modificar

Los zèbres (var. zèbra) (genres Dolichohippus e Hippotigris) son de mamifèrs quadrupèdes africans de la familha dels equids, grop que tanben inclutz los ases e los cavals, entre autres. Coma totes los equids, los zèbres son d'ongulats amb un nombre impar de batas. Se compta tres espècias, caduna amb un modèl de raiadura especific: lo zèbre de Grévy, lo zèbre de montanha e lo zèbre comun.

15 d'abril de 2013 veire/modificar

L'Empèri Mongòl èra un empèri fòrça estendut qu'existiguèt durant lei sègles XIII e XIV. A son apogèu, s'estendiá de la mar de Japon ai regions èst d'Euròpa e teniá lo contraròtle de Siberia, de China e de l'Orient Mejan. A son apogèu vèrs la mitat dau sègle XIII, sa superficia èra egala a 33 000 000 km², siá 22% dei tèrras emergidas, e sa populacion es estimada a aperaquí 100 milions d'abitants.

16 d'abril de 2013 veire/modificar

Un perfum es una odor o mai sovent una composicion odoranta mai o mens persistenta naturalament emetida per una planta, un animal, un fongi, o un mitan. Dins la natura, los perfums son sovent de messatges quimics e bioquimics, e entre autre de feromònas o fitoormònas.

17 d'abril de 2013 veire/modificar

Georges Méliès (8 de decembre de 1861, París21 de gèr de 1938) siguec illusionista e un des pionèrs dera creacion cinematografica. Revolucionèc eth mond deth setau art damb es sues pellicules enronades de detalhs singulars e tecniques innovadores. Siguec eth prumèr en emplegar efèctes especiaus. Es sues òbres an devengut autentics classics e an condicionat agudament era evolucion deth cinèma.

18 d'abril de 2013 veire/modificar

L'Olimpic de Marselha (OM) es un club de fotbòl provençau fondat en 1899. Lo club jòga ara en Liga 1 francesa.

L'OM ganhèt la Copa d'Euròpa de fotbòl en 1993 còntra l'AC Milan sus un but de Basili Boli. L'Olimpic de Marselha es la sola equipa occitana (e francesa) que se ganhèt aquela competicion.

19 d'abril de 2013 veire/modificar

Una centrala nucleara es un site industrial qu'utiliza la fission dels nuclèus atomics per produire de calor, qu'una partida es transformada en electricitat (entre 30 % e 40 % segon la diferéncia de temperatura entre la font freda e la font cauda). Es la principala utilizacion de l'energia nucleara dins lo domeni civil.

20 d'abril de 2013 veire/modificar

Lo pòl Nòrd geografic terrèstre, o simplament pòl Nòrd, es lo punt pus septentrional de la planeta Tèrra. Es definit coma lo punt d’interseccion de l'axe de rotacion de la Tèrra amb la superfícia terrèstra dins l'Emisfèri Nòrd, ont totes los meridians e los fusèls oraris se jonhon. Es pas un punt fixe a la superfícia de la Tèrra, son periòde d'oscillacion es de catòrze meses e sa posicion vària de qualques mètres al moment de las pus fòrtas oscillacions. Cal pas confondre lo pòl Nòrd geografic amb lo pòl Nòrd magnetic, punt central del camp magnetic terrèstre cap ont las bossòlas puntan.

21 d'abril de 2013 veire/modificar

Ansèume Matieu (Castèunòu de Papa, lo 21 d'abriu de 1828 - lo 8 de febrier de 1895) foguèt un escrivan romantic provençau, un dei sèt fondators dau Felibritge (lei Primadiers o Sèt de Fòntsegunha) e un vinhairon.

22 d'abril de 2013 veire/modificar

Leptis Magna o Lepcis Magna èra una vila d'importància de la republica de Cartage. Jos Dioclecian, en 303, a la particion de l'Africa Proconsulària, venguèt la capitala de la nòva província, la Tripolitània. Los rèstes son prèp de la vilà actuala de Khoms, a prèp de 120 km a l'èst de Trípol, sus la bòca de l'oèd Lebda en Libia.

23 d'abril de 2013 veire/modificar

Lo Melon (Cucumis melo) es una planta erbacèa annadièra originària d'Africa intertropicala, de la familha de las Cucurbitacèas e cultivada subretot coma planta d'òrt per son fals fruch comestible. Lo tèrme designa tanben lo fruch qu'a fòrça gost, sucrat e perfumat.

24 d'abril de 2013 veire/modificar

Un desèrt es una region que recep pauc de precipitacions pluviometricas. Coma consequéncia, los desèrts an la reputacion d'albergar pauc d'èsser vius. En los comparar amb de regions mai umidas aquò pòt èsser verai, pasmens, en o examinar d'un biais pus detalhat, los desèrts albèrgan sovent una riquesa de vida que normalament demòra esconduda (especialament durant lo jorn) per tal de conservar l'umiditat. Aperaquí dos novens de la superfícia continentala de la Tèrra son desertics.

25 d'abril de 2013 veire/modificar

Utopia (del grèc οὐ, non e τόπος, "luòc", que dona: enluòc) es un mot inventat per Thomas More al segle XVI per descriure una illa imaginària qu'aculhís una societat perfiècha dins totes los senses.

26 d'abril de 2013 veire/modificar

Annibal Barca, plan sovent nomenat Annibal, nascut en 247 AbC a Cartage (al nòrd-èst de la Tunis actuala en Tunisia) e mòrt per suicidi en 183 AbC en Bitinia (près de la Bursa actuala en Turquia), foguèt un general e òme politic cartaginés, sovent considerat coma un dels mai grands tacticians militars de l’istòria.

27 d'abril de 2013 veire/modificar

Bordèu es una de las vilas principaus de Gasconha e d'Occitània. La vila es coneishuda dens lo monde tot entà son vinhau, sustot dumpuei lo sègle XVIII, que fut per era un vertadèir atge d'aur. Capitau de l'anciana Guiana (lo nòrd d'Aquitània actuau), Bordèu hèi partida de Gasconha e es situat au ras de las Lanas de Gasconha.

28 d'abril de 2013 veire/modificar

August, en latin Imperator Caesar Divi F. Augustus, (23 de setembre de 63 avC, Roma - 19 d'aost de 14 apC, Nola) foguèt lo fondator de l'Empèri Roman e son premier sobeiran de 27 avC a sa mòrt.

29 d'abril de 2013 veire/modificar

Leonardo Pisano (vèrs 1170 – c. 1250), conegut coma Leonaro de Pisa, Leonardo Bonacci, Leonardo Fibonacci, o, mai comunament Fibonacci, foguèt un matematician italian, benlèu un dels matematicians de talent mai grand de l'Edat Mejana. Faguèt fòrça viatges dins tota l'airal mediterranèu: Siria, Egipte, Grècia, França, Sicília e lo nòrd d'Africa.

30 d'abril de 2013 veire/modificar

La fòrça de Coriolis es une fòrça inerciala agissent perpendiculàriament a la direccion del movement d'un còrs en desplaçament dins un mitan (un referencial) el meteis en rotacion unifòrma, tal qu'es vist per un observator partetjant lo meteis referencial. Aquela fòrça es nomenada atal en l'onor de l'engenhaire francés Gaspard Gustave Coriolis.